Murarka ogrodowa - System BioDar
Galeria Selekcja kokonów - poradnik
DE EN
BioDar
  • Gospodarstwo kulturowe
  • Dr inż. Stanisław Flaga
  • Pracownia
  • Ryszard Flaga
  • Wydawnictwo
  • Dorota Flaga

Nasze Owady Pożyteczne

Samotne osy kopułkowate

Nadrodzina Os (Vespoidea), podobnie jak pszczół (Apoidea), należy do rzędu błonkówek (Hymenoptera), podrzędu stylikówek (Apocrita). Pod względem biologicznym dzieli się na dwie zasadnicze grupy. Jedna obejmuje gatunki żyjące samotnie (podrodzina Kopułkowate Eumeninae), druga - gatunki społeczne (podrodzina - osy właściwe Vespinae i klecankowate Polistinae). U gatunków samotnych nie ma zróżnicowania morfologicznego na kasty (brak robotnic), gniazdo buduje i prowiantuje pojedyncza samica. Zakłada go w ziemi, nadpróchniałym drewnie lub pustych pędach roślin. Podczas budowy samice nie bronią swoich gniazd.

Owady dorosłe z podrodziny Kopułkowate odżywiają się pokarmem roślinnym (głównie nektarem). Larwy są drapieżne, mięsożerne - ich pokarm stanowią larwy innych owadów. Ofiary są znajdowane przez samice, paraliżowane ukłuciem żądła i przynoszone do gniazda, gdzie stanowią świeże źródło pokarmu. Z uwagi sposób życia i wybiórczość pokarmową osy Kopułkowate odgrywają istotną rolę w walce biologicznej ze szkodnikami roślin.

W ogrodach i na polach uprawnych spotkać można przedstawicieli rodzaju:

  • Ancistrocerus
  • Discoelius
  • Euodynerus
  • Odynerus
  • Symmorphus
Wykaz hodowanych gatunków os samotnych
  • Ancistrocerus antilope
  • Ancistrocerus nigricornis
  • Ancistrocerus trifasciatus
  • Euodynerus notatus
  • Symmorphus crassicornis
  • Symmorphus murarius
  • Bolica kolconoga Odynerus spinipes
  • Wstężeń czarnoplecy Discoelius dufourii
  • Discoelius zonalis

Uwaga: kolorem czarnym zaznaczono gatunki zasiedlone w gniazdach trzcinowych, a czerwonym - w bloczkach ziemnych i zrębkach martwego drewna.

Rodzaj Ancistrocerus

Ancistrocerus antilope - Loty od poł. V - poł. IX. Gnieździ się w otworach wygryzionych przez inne owady w suchym drewnie, łodygach trzcin, opuszczonych gniazdach innych żądłówek. Pokarm dla larw stanowią gąsienice drobnych gatunków motyli, błonkówek i chrząszczy z rodziny: Skośnikowate (Gelechiidae), Stonkowate (Chrysomelidae), Sówkowate (Noctuidae), Piłecznicowate (Tentrenidae), Płożkowate (Oecophoridae), Powszelatkowate (Hesperidae), Wachlarzykowate (Crambidae, m.in. paśnik maliniak Mesoleuca albicillata - szkodnik malin i jeżyn) oraz Zwójkowate (Tortricidae/Olethreutidae).

Ancistrocerus nigricornis - Loty od końca III - X. Gnieździ się w skarpach lessowych i obrywach ziemnych lub otworach wygryzionych przez inne owady w suchym drewnie, a także w łodygach trzcin lub opuszczonych gniazdach innych żądłówek. Pokarm dla larw stanowią gąsienice motyli z rodziny: Zwójkowate (Tortricidae) i Skośnikowate (Gelechiidae). Do szkodników roślin z rodziny Tortricidae należy m.in. Acleris variegana - gatunek żerujący na borówkach, jeżynach oraz na rozmaitych gatunkach z rodziny różowatych (śliwa, róża, głóg, jabłoń, pięciornik, i in.), a także wydłubka oczateczka Spilonota ocellana - żerująca na jabłoniach, gruszach, śliwach, wiśniach, czereśniach, porzeczkach i malinach. Zwójka ta jest najgroźniejszym szkodnikiem upraw sadowniczych. Wiosną gąsienice żerują w rozetkach liściowych lub kwiatowych, a latem - na dolnej stronie liści lub na owocach (efektem żerowania jest całkowite zniszczenie rozetek, uszkieletowienie liści i wygryzienie otworów na owocach). Miejsca te są wrotami dla innych patogenów. Do motyli drobnych z rodziny Skośnikowate należy m.in. Recurvaria nanella - szkodnik żerujący na liściach jabłoni, gruszy, śliwy.

Ancistrocerus trifasciatus - Loty od poł. V - końca IX. Gniazda zakłada w łodygach roślin oraz opuszczonych chodnikach owadzich wygryzionych w martwym drewnie, a niekiedy w gałązkach krzewów i roślin zielnych. Pokarm dla larw stanowią gąsienice drobnych gatunków motyli z rodziny Kibitnikowate (Gracillariidae; m.in. Gracilaria syringella) i Miernikowcowate (Geometridae; m.in. Eupithecia pusillata) oraz larwy chrząszczy z rodziny Stonkowate (Chrysomelidae). Larwy motyli kibitnikowatych żerują wewnątrz liści tworząc charakterystyczne miny. Do rodziny tej należy m.in. szrotówek robiniaczek (Phyllonorycter robiniella) - żerujący na spodniej stronie liści robinii i szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella) - minujący liście kasztanowców. Do rodziny miernikowcowatych należą tak ważne szkodniki roślin ogrodniczych, jak: piędzik przedzimek i plamiec agreściak.

Rodzaj Discoelius

Wstężeń czarnoplecy Discoelius dufourii (syn D. priesneri) - Loty trwają od V - IX. Gniazda zakłada w nadpróchniałym drewnie lub gałązkach krzewów o miękkim rdzeniu - jeżynach, malinach, czarnym bzie, itp. Komory gniazdowe przedziela materiałem roślinnym, co wyróżnia go wśród Eumenidae. Pokarm dla larw stanowią gąsienice drobnych gatunków motyli z rodziny Zwójkowate (Tortricidae; m.in. zwójka zieloneczka Tortrix viridana) i larwy rośliniarek (Symphyta).

Wstężeń Discoelius zonalis - Loty trwają od końca V - końca IX. Gnieździ się w trzcinie i chodnikach owadzich wygryzionych w drewnie (korzysta z gotowych otworów). Pokarm dla larw stanowią gąsienice motyli z rodziny Zwójkowate (Tortricidae; m.in. szkodnik winorośli zwójka kwasigroneczka Eupecilla ambiguella) i Wachlarzykowate (Crambidae, m.in. szkodnik porzeczek boczanka brązowianka Syllepta ruralis/Patania ruralis).

Rodzaj Euodynerus

Euodynerus notatus - Loty od pocz. V - poł. VIII. Gniazda zakłada w chodnikach owadzich wygryzionych w drewnie, ściankach lessowych, a czasem w łodygach trzcin lub opuszczonych gniazdach innych żądłówek. Pokarm dla larw stanowią gąsienice drobnych gatunków motyli z rodziny Sówkowate (Noctuidae; m.in. gąsienice rozszczepki śnicianki Hypena proboscidalis) i Zwójkowate (Tortricidae).

Rodzaj Odynerus

Bolica kolconoga Odynerus spinipes - Loty od poł. V - poł. VII. Gnieździ się w skarpach lessowych i obrywach ziemnych. Posiada zdolność drążenia kanałów gniazdowych w twardym gruncie. Owady dorosłe odżywiają się pokarmem kwietnym roślin z rodziny Selerowate i Trędownikowate, o łatwo dostępnym nektarze. Pokarm dla larw stanowią sparaliżowane gąsienice motyli, larwy rośliniarek i larwy chrząszczy z rodziny Ryjkowcowate (Curculionidae; m.in. Hypera melancholica, H. miles, H. arator, ziołomirek Phytonomus sp.) i Stonkowate (Chrysomelidae; m.in. kałdunica rdestówka Gastrophysa polygoni). Samice znajdują swoje ofiary przeszukując rośliny w odległości do 300 metrów od gniazd.

Fot. Chów osy bolicy

Rodzaj Symmorphus

Symmorphus crassicornis - Loty od VI - VIII. Gniazda zakłada w chodnikach owadzich wygryzionych w drewnie oraz w pustych łodygach roślin. Poluje na larwy chrząszczy z rodziny Stonkowate (Chrysomelidae, m.in. Chrysomela lapponica, Ch. populi, Ch. saliceti, Linaeidea aenea) i Ryjkowcowate (Curculionidae; m.in. ziołomirek Phytonomus sp.). Niektóre z ryjkowców są uciążliwymi szkodnikami roślin uprawnych lub zapasów magazynowych (ziołomirek zmienny, słonik orzechowiec, wołek zbożowy, kwieciak jabłkowiec, kwieciak malinowiec, chowacz czterozębny).

Symmorphus murarius - Loty od V - VIII. Gniazda zakłada w chodnikach owadzich wygryzionych w drewnie, pustych łodygach roślin (trzcina pospolita, barszcz zwyczajny itp.) i w opuszczonych gniazdach innych żądłówek. Do budowy gniazda używa gliny. Tym materiałem zasklepia zajęte otwory na równo z wlotem, pokrywając glinę ligniną otrzymaną ze zgryzionych roślin. Samice polują na larwy chrząszczy z rodziny Stonkowate (Chrysomelidae, m.in. Chrysomela lapponica, Ch. populi, Ch. saliceti, Ch. tremulae, Ch. vigintipunctata, Linaeidea aenea).

Fot. Wygląd gniazda Symmorphus murarius

Opracował: S. Flaga (2018)

BioDar.com.pl © Wszelka treść zawarta na stronie jest własnością jej autorów. Zabrania się kopiowania bez zgody autora.
Webmaster