Letnie schronienia dla nietoperzy
Wstęp- W Polsce żyje 21 gatunków nietoperzy. Wszystkie podlegają ochronie prawnej.
- Pożywieniem dla nietoperzy są owady, a wśród nich dokuczliwe komary oraz wiele szkodników lasów i roślin uprawnych. Jeden mały nietoperz potrafi zjeść w ciągu nocy 3000 komarów.
- Nietoperze są długowieczne. Mogą żyć kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat.
- Wraz z nastaniem jesienno-zimowych chłodów nietoperzom zaczyna brakować pokarmu. Zwierzęta te zapadają wówczas w stan odrętwienia zwany hibernacją. Śpią ukryte w jaskiniach, piwnicach, fortach, studniach i na strychach.
Nietoperze ze względu na biologię i sposób życia są niezwykle trudne do aktywnej ochrony. Okazuje się, że są to zwierzęta bardzo wrażliwe na stan środowiska i bardziej wymagające niż ptaki jeśli chodzi o warunki bytowania i usytuowanie schronień. Z początku jak gdyby lekceważą przygotowane dla nich budki, zapewne wiele razy zwiedzają swoje przyszłe siedlisko i badają panujące w nim warunki. Zasiedlenie następuje w wielu przypadkach dopiero po 2-3 a nawet 4 latach od zawieszenia skrzynek. Stopień wykorzystania budek przez nietoperze sięga wtedy nawet 90 %.
Prowadzone w Polsce obserwacje dowiodły, że budki zasiedla 14 gatunków nietoperzy, przy czym 8 gatunków wybiera te schronienia jako miejsca swojego rozrodu.
Jednym z najczęściej występujących i najliczniejszych lokatorów skrzynek jest gacek brunatny. Tworzy on w budkach kolonie rozrodcze składające się zazwyczaj z kilkunastu rzadziej kilkudziesięciu samic. Często spotyka się w skrzynkach również pojedyncze osobniki - są to zazwyczaj dorosłe samce.
Gacki nie są wybredne jeśli chodzi o wysokość na jakiej zawieszona jest skrzynka i chętnie zajmują te, które znajdują się stosunkowo nisko, np. 2-2,5 m nad ziemią. Obecność skrzynek zwabia je nawet do ubogich borów sosnowych.
Skrzynki powieszone w nieco żyźniejszych lasach i bardziej zróżnicowanych terenach rolniczych mogą być licznie zasiedlane przez karliki większe.
Borowce wielkie lubią się osiedlać w skrzynkach wiszących wysoko, najlepiej 6 m nad ziemią. Obecność tego gatunku łatwo można stwierdzić bez otwierania skrzynki ponieważ jest on bardzo hałaśliwy także w ciągu dnia. Charakterystyczne metaliczne dźwięki słyszalne są nawet z odległości kilkudziesięciu metrów od miejsca przebywania. W niektórych regionach kraju w skrzynkach spotkać można nocka Natterera.
Wieszanie skrzynekSkrzynki dla nietoperzy należy wieszać w rozproszonych grupach (przynajmniej po kilka sztuk w jednej grupie). Najlepsze efekty uzyskuje się przy wieszaniu skrzynek wzdłuż dróg i w prześwietlonych młodych drzewostanach ubogich w naturalne schronienia. Należy przy tym pamiętać, że budki nie powinny być zasłonięte przez gałęzie, ani też nie powinny znajdować się w bezpośredniej ich bliskości (konieczny jest wolny dostęp do budek ponieważ nietoperze nie przysiadają na gałęziach).
Nietoperze jako zwierzęta ciepłolubne chętnie wybierają na schronienia skrzynki powieszone od strony południowej lub południowo-wschodniej.
Z myślą o borowcach część skrzynek warto powiesić wysoko, natomiast dla pozostałych nietoperzy wystarczy umieścić je na wysokość 2-3 m od ziemi.
Na zakończenieWiększość zagrożeń dla nietoperzy spowodowana jest degradacją środowiska: wyniszczaniem starych parków i alei z dziuplastymi drzewami, ubywaniem drewnianych domów, ziemnych piwnic, jaskiń i sztolni gdzie zwierzęta te mogły zimować. Ogromne zagrożenia związane są z nadmiernym skażeniem środowiska i chemizacją upraw. W naturalnych warunkach nietoperze stają się łupem sów, kun i kotów dlatego naszych czworonożnych przyjaciół nie wpuszczajmy do pomieszczeń, gdzie nietoperze przebywają latem, bądź zimują.
Pamiętajmy, że nietoperze należą do zwierząt o niskiej rozrodczości, w klimacie umiarkowanym standartem jest jedno młode na rok.
Dzięki skrzynkom mamy szansę wzbogacić biocenozę sadów, lasów i miejsc zamieszkałych w nocnych drapieżników, skutecznie regulujących liczebność niektórych szkodliwych owadów, a przez to zapobiec ich masowym pojawom.
Opracował: Dr inż. Stanisław Flaga