Budki dla ptaków

Skrzynki typu S (wg wzoru Sokołowskiego) zbudowane są z grubych, co najmniej 2 cm desek. Budki o takich ściankach są trwałe, w zimie ciepłe, a co najważniejsze przy wskakiwaniu ptaków do wnętrza nie dudnią. Jest to ważne ponieważ niektóre gatunki są tak płochliwe, że jeżeli ptak usłyszy rezonans z przerażeniem opuszcza skrzynkę i więcej do niej nie wraca.

Przednia ściana powinna być zbudowana z dwóch zbitych ze sobą desek. Dzięki temu otwór wlotowy może być odpowiednio długi i ściana taka trudniej ulega spaczeniu.

Skrzynki dla ptaków nie powinny mieć grządki przed otworem wylotowym. Drążek lub listewka przybita w tym miejscu jest ptakom zupełnie niepotrzebna, a jeżeli istnieje ułatwia tylko penetrowanie wnętrza gniazda przez kuny i koty.

Prawidłowe typy skrzynek dają się łatwo otwierać celem oczyszczenia wnętrza ze starych gniazd.

Przed powieszeniem skrzynek wsypuje się do ich wnętrza nieco trocin zmieszanych z suchym i pokruszonym torfem. Trociny mają zastąpić próchno jakie znajduje się w każdej dziupli naturalnej. Bez torfu lub próchna ptaki nie chcą się gnieździć w budkach, zwłaszcza te gatunki, które nie wyścielają gniazda. Warstwa trocin lub torfu powinna mieć grubość 2-3 cm.

Budki powinny wisieć nieruchomo. Skrzynek nie potrzeba malować, gdyż kolor naturalnego drewna jest ptakom z natury dobrze znany.

Najbardziej odpowiednią porą do zawieszania skrzynek jest późna jesień. Wówczas w zimie ptaki w nich nocują i na wiosnę zwykle tam się zagnieżdżają.

Budki powinny być zwrócone otworem wylotowym na wschód lub południowy wschód i wisieć pionowo lub lekko pochylone ku przodowi tak, aby woda nie mogła się dostać do wnętrza.

W normalnych warunkach na 10 powieszonych budek powinny być: 2 skrzynki typu S1, 3 skrzynki typu S2, 3 skrzynki typu S3, 1 skrzynka typu S4, 1 skrzynka półotwarta.

Na początek zaleca się zawieszać mniejszą ilość skrzynek. W miarę osiedlania się ptaków można ich umieszczać coraz więcej, zwłaszcza budek o tych wielkościach, które są licznie zajmowane.

Im bardziej różnorodne typy skrzynek się stosuje, tym więcej ich można umieszczać. Ptaki należące do różnych gatunków mniej bowiem przeszkadzają sobie wzajemnie przy zdobywaniu pokarmu niż osobniki jednego gatunku.

Drobne ptaki np. sikory zbierają pokarm w najbliższym otoczeniu gniazda, dlatego skrzynki przeznaczone dla nich (S0 do S3) powinny być od siebie oddalone co najmniej o 30 kroków. Ptaki wylatujące po pożywienie na znacznie większe odległości mogą się gnieździć nieraz bardzo blisko siebie (szpak, kawka, kraska, gołąb siniak). Przyjmuje się jednak, że im skrzynki są większe, tym ptaki w nich przebywające potrzebują większego obszaru do wyżywienia się. Radzimy zatem by budki większe umieszczać w odległościach nie mniejszych niż 50 m jedna od drugiej.

Przy znajdywaniu miejsca dogodnego dla ptaków trzeba wziąć pod uwagę i to, że lubią one światło. Skrzynki należy dlatego wieszać w miejscach oświetlonych: na skraju lasu, przy drogach, nad rzekami, jednak nie na pierwszych drzewach, lecz kilka kroków wgłąb, tak aby były one nieco osłonięte przed wiatrem i widokiem. Dobrze jeśli są lekko zasłonięte gałązkami.

Na murach budynków i pod okapami dachów wieszamy skrzynki lęgowe jedynie wówczas, jeśli dom lub mur stoją w ogrodzie, albo w pobliżu znajduje się dużo zieleni. Zawsze trzeba zważać, by skrzynki nie wisiały na stronie południowej, gdyż w lecie ulegałyby nadmiernemu rozgrzaniu.

Na mur, werandę i pod okap wystającego dachu nadają się szczególnie skrzynki półotwarte. Gnieżdżąca się w nich pliszka siwa chętnie zasiedla skrzynki umieszczone tuż pod szczytem dachu, muchołówki i kopciuszek natomiast - niżej pod okapem dachu.

Budki dla szpaków i większych gatunków ptaków należy wieszać przynajmniej na wysokości 4 m od ziemi. Skrzynki dla sikorek mogą być umieszczone nawet tak nisko, że można swobodnie zajrzeć do ich wnętrza. Trzeba mieć jedynie pewność, że ani koty ani ludzie nie będą mieli do nich dostępu w czasie karmienia młodych piskląt.

Budki stale zajęte przez ptaki należy kontrolować i w miarę możliwości systematycznie czyścić. Ptaki same wnętrza budek nie czyszczą i z biegiem czasu zbiera się w nich dużo brudu, w którym rozmnażają się groźne dla nich pasożyty. W nieczyszczonych budkach stare gniazda piętrzą się ponadto jedne nad drugim, uniemożliwiając z czasem zakładanie nowych lęgów.

Czyszczenie skrzynek zwykle nie sprawia żadnego kłopotu. Wszelkiego rodzaju skrzynki należy czyścić tylko w okresie od sierpnia do końca lutego.

Czyszczenie prawidłowo wykonane nie pozostawia w budce resztek gniazd oraz pyłu. Przed zamknięciem skrzynki trzeba pamiętać o nasypaniu na dno nowej warstwy trocin lub torfu.

Opracował: Dr inż. Stanisław Flaga